Muziek in de onderbouw: Kunde, kennis of kick?
Volgens Meneer ter Steege kun je met muziekonderwijs drie kanten uit. ‘Je kan er een kick van krijgen, veel over te weten komen of muziek maken.’ Je hebt de kick, de kennis en de kunde. Wat wordt er nou gebruikt in de onderbouw van de middelbare school? Of hebben ze er allemaal iets mee te maken?
Om daar achter te komen zullen we eerst wat andere dingen moeten bespreken. Want wat houdt muziek eigenlijk in als je het hebt over de onderbouw van een middelbare school? Hoe is het ontstaan?
In het artikel Cool, van Job ter Steege, wordt met veel respect gesproken over de twee aartsvaders van het Nederlandse muziekonderwijs. Hij heeft het hier over Willem Gehrels en Ad Heerkens.
Willem Gehrels werd in 1885 in Amsterdam geboren. In 1931 richtte Gehrels de volksmuziekschool op en hiermee trad een grote verandering op in het muziekonderwijs. Zijn doel was om ieder kind de gelegenheid te geven muzieklessen te volgen. Vóór zijn tijd kon de rijke bevolking enkel de lessen betalen. Daar moest verandering in komen, muzieklessen moesten bereikbaar zijn voor ieder kind.
Gehrels-aanhangers zijn wel de verdedigers van het ambacht van de Europese muziekcultuur. Kunde en kennis staan bij hen centraal.
Ad Heerkens werd geboren in 1913. Ook hij vond dat muziekonderwijs voor iedereen toegankelijk moest zijn maar de wereld van het kind zou het uitgangspunt worden. Heerkens werkte vanuit de vrije expressie van het kind. Kick en kennis staan bij hem centraal.
Met Willem Gehrels en Ad Heerkens is het muziekonderwijs dus begonnen maar hoe gaat het verder?
Muzieklessen in scholen kwamen pas na de twee wereldoorlog goed op gang. In deze periode werd het nog gezien als het ‘muziekuurtje’ voor de laagste klassen van de basisschool.
In 1971 was er een omslag in het muziekonderwijs. Muziek werd bijvoorbeeld een eindexamenvak, er kwam grafische notatie van muziek, de popmuziek wordt geaccepteerd in het onderwijs enz. De jaren ’70 zijn de magische jaren van het muziekonderwijs.
In de jaren ’80 en ’90 zijn er nog een aantal opwindende ontwikkelingen. Er komen reusachtige bezuinigingen waarmee minister Deetman alle leuke, opwindende dingen van de jaren ’70 laat verdwijnen. Ook de studie schoolmuziek kreeg steeds minder uren en er werd minder geregeld. Toch word in 1985 het vak muziek op de havo en vwo een ‘echt’ eindexamenvak. Ook krijgt popmuziek een belangrijke plek binnen de opleiding schoolmuziek op het conservatorium.
Hoe ziet het muziekonderwijs er nu uit?
Als je op zoek gaat naar de kerndoelen van de onderbouw van het middelbaar onderwijs zie je bijna onderaan het kopje kunst en cultuur staan. Na de doelen gelezen te hebben blijf ik met veel vragen zitten. Lees ze eerst zelf maar even:
Kerndoel 48: Produceren van kunst
Kerndoel 49: Eigen kunstzinnig werk presenteren
Kerndoel 50: Leren kijken en luisteren naar kunst
Kerndoel 51: Verslag doen van ervaringen
Kerndoel 52: Reflecteren op kunstzinnig werk
Deze kerndoelen gelden zowel voor drama, beeldende vormgeving als muziek. Drie totaal verschillende vakken met 5 kerndoelen.
Is dit erg?
Ik vind van niet. De docent mag nu zelf beslissen wat hij of zij doet. Dat is als muziek docent helemaal niet verkeerd zou ik zeggen. Natuurlijk is er een centraal eindexamen waar je als docent naar toe moet werken en die theorie moet dus gegeven worden maar de docent mag zelf invullen hoe ze dat doet. Dat kunnen veel andere docenten niet zeggen!
Om weer terug te keren bij het onderwerp; kennis, kunde of kick. In de kerndoelen zie ik deze elementen niet heel duidelijk terug. De termen kennis en kunde kan ik er nog wel bij plaatsen, produceren van kunst, leren kijken en luisteren naar kunst. Maar de term kick vind ik niet terug. In de kerndoelen staat niets beschreven over de kick die je krijgt van muziek. Er wordt alleen maar vaag gesproken over wat je gedaan moet hebben als je klaar bent met je onderbouw en zelfs dat is nog vaag. Dus kennis, kunde of kick zie ik hier niet echt in terug! Jammer!
Naast deze kerndoelen zijn er wel nog een aantal standaards die gebruikt worden in het muziekonderwijs. In de eeuwen na de eerste muzieklessen bepaalden leraren vaak zelf de standaards voor de muziek. De organisatie National Association for Music Education, MENC, besloot een vast aantal algemene standaards te ontwikkelen. In 1994 werden deze gepresenteerd.
Deze standaards zijn:
-Zingen, alleen én in groepsverband, een variërend repertoire
-Het bespelen van een instrument in een variërend repertoire
-Improvisatie van melodieën, variaties en arrangementen
-Componeren van muziek volgens gespecificeerde richtlijnen
-Het lezen en noteren van bladmuziek
-Het luisteren naar, analyseren en beschrijven van muziek
-Muziek en muziekuitvoeringen evalueren
-De relatie leren begrijpen tussen muziek en andere vormen van kunst
-Muziek begrijpen in verhouding met geschiedenis en cultuur
Deze standaards zijn al een stuk meer gespecificeerd dan onze Nederlandse kerndoelen. Daarentegen ben je hierin wel een stukje minder vrij.
Het is maar waar jij voor wilt kiezen als muziekdocent. Kies je voor onze vage kerndoelen en ben je vrij of kies je voor deze standaards waarin je wat meer hou vast hebt.
Ook in deze standaards mis ik de term kick. Er staat genoeg in over wat je moet weten over muziek en wat je moet kunnen maar er staat weer niets over hoe cool muziek is.
Voor het schrijven van dit essay had ik nog nooit van de termen kunde, kennis of kick gehoord maar ik vind het drie erg goede termen die goed passen bij mijn idee van muziekonderwijs. Je moet in de lessen kennis opdoen over muziek. Het zou super zijn als alle leerlingen na mijn muzieklessen een instrument kunnen bespelen en ze er ook nog eens van uit hun dak gaan. Het enige dat ik een beetje mis bij deze termen is de emotie. Waar past deze in? Dat je leerlingen kunt raken met jou vak, muziek. En dat leerlingen zichzelf ook kunnen raken met muziek. Ik vind dat ongeveer het belangrijkste van muzieklessen. Dat je leert omgaan met emoties die je krijgt van muziek maken of luisteren. Ik vind emotie in geen van deze termen passen. Dat zou ik er graag nog aan toe willen voegen.
Wat ik in dit essay niet ga doen is een keuze maken tussen kunde, kennis en kick. Ik vind niet dat je deze woorden los van elkaar kunt zien als het gaat om muziekonderwijs. Zonder kennis kun je niet spelen. Je moet kennis over een instrument hebben om er muziek mee te maken. Als je niet weet dat je op de toetsen van een piano moet drukken als je er geluid uit wilt krijgen kom je niet ver met je kunde. Deze drie termen horen bij elkaar, zonder het een bestaat het andere niet.
Dus; muziek in de onderbouw: kunde, kennis EN kick!
Aantal woorden: 1137
Bronnenlijst:
Cool reader
De basisvorming in historisch perspectief reader
De schooltijd van meneer Mol reader
Van 15 naar 8 verplichte vakken reader
Basisvorming reader
http://www.gehrelsmuziekeducatie.nl/
http://www.minocw.nl/documenten/kerndoelen_onderbouwvo.pdf
http://www.menc.org/publication/books/standards.htm
1 opmerking:
hoi Kim
Plaats nog even een bronvermelding of link naar die MENC doelen die je noemt!
Een reactie posten